Rocio octiofasciata (Regan 1903)

In de natuur vormen de paartjes zich, net als de meeste andere Cichliden, zich in de droge tijd, van Februari tot Mei. In de Cenotes van Yucatan echter, waarin de seizoensinvloeden minder invloed uitoefenen en het waterpeil veel constanter blijft, valt het broedseizoen in de periode Juni tot September (Juan Artigas 2010). Vrouwtjes zijn te herkennen aan de donkerkleuring en zijn over het algemeen een stuk kleiner dan de mannen. De mannen kleuren in de paartijd iriserend blauw. Het zijn open substraatbroeders die hun eieren vaak op ondiepe plaatsen op een vast oppervlak afzetten. De nesten kunnen tot zo'n 1000 eieren bevatten. Het vrouwtje bewaakt de eieren, het mannetje wordt hierbij steevast weggeduwd. Hij moet de omgeving veilig stellen en graaft alvast wat kuilen. Na drie dagen ontpoppen de jongen zich. De jongen die op dit moment nog niet zijn uitgekomen worden door de moeder uit hun eiomhulsel gekauwd en in één van de door de man gegraven broedkuilen gespuwd.

En nadat deze klus geklaard is gebeurd er iets vreemds. Iets dat door D. Zworykin, S. Budaev en A. Mochek 1998 uitgebreid gedocumenteerd wordt en waarbij zij het secundaire gedrag van de man “compensatory behavior” noemen. De moeder laat namelijk haar larven in de steek. Althans zo lijkt het. In de eerste drie dagen van het larvenstadium is het vooral de vader die behept is met de directe verzorging van het kroost. Voor zover ik weet is dit van geen enkele andere M-Amerikaanse Cichlide bekent. Aangenomen wordt dat hiermee het vrouwtje in de gelegenheid wordt gesteld te gaan foerageren, maar waarom dit voor R. octofasciata zwaarder lijkt te wegen dan voor andere Cichliden blijft voorlopig nog even onduidelijk. Na drie dagen komt er een einde aan deze fase en wordt de zorg gelijk verdeeld. De jongen worden dan van de ene nestkuil naar de andere verhuisd, soms wel vijf keer op een dag. Aangenomen wordt dat ze dit doen om nestrovers op een dwaalspoor te zetten. Na vijf dagen komt aan al dat gesleep een eind want dan zijn de dooierzakjes opgeteerd en gaan de jongen zwemmen.

Nu kan er met artemia gevoerd worden. Ook het mannetje kleurt nu donker en alles dat in de buurt van het nest durft te komen wordt aangevallen en hierbij beperken ze zich niet alleen tot vissen. Ook de hand van de verzorger wordt hard aangevallen als deze zich te dicht in de buurt waagt. De ouders voeren hun jonge dmv “fin digging”. Dit is een stukje broedgedrag waarbij de ouders met hun buikvinnen de bodem omwoelen zodat fijne partikeltjes bereikbaar worden voor hun jongen. De moeders doen dit vaker dan de vaders en het hongergevoel bij de ouders zelf is hierbij een belangrijke prikkel. De frequentie van Fin digging is bij hongerige ouders hoger dan bij gevoede ouders. Schakel op tijd over van Artemia naar Cyclops want de voedselbehoefte is groot. Bij het groter worden van de jongen neemt de zwartkleuring bij het vrouwtje geleidelijk aan af. Vaak zien we dan een tweede bijzonder verschijnsel.

De jongen gaan de slijmhuid van hun ouders afgrazen. Dit is overigens niet uniek voor R. octofasciatus. Het is uiteraard bekent bij Discusvissen, die hier hun specialiteit van hebben gemaakt, maar het komt ook voor binnen verschillende geslachten van Midden-Amerikaanse Cichliden.  Archocentrus,  Astatheros en zelf heb ik het eens meegemaakt bij Thorichthys meeki Angeles. Het gebeurt vooral als de jongen 2-3 cm groot zijn en de voedselbehoefte toeneemt. Dit in combinatie met het feit dat de meeste verzorgers alleen in staat zijn s'ochtends en s'avonds te voeren brengt de ouders er vaak toe, hun jongen op deze wijze te gaan voeden. De ouders bieden zich dan zichtbaar aan en zakken dan 'n beetje met de staart omlaag. Omdat dit niet bevorderlijk is voor de gezondheid van de ouders is het verstandig nu een groot deel van de jongen uit te vangen. De voedseltekorten worden hiermee opgeheven en de ouders krijgen krijgen wat meer rust.

Het is overigens beslist noodzakelijk dat u de jongen bij de ouders laat. Ten eerste omdat dit het mooiste is dat de Cichlidenliefhebberij te bieden heeft. Ik kan me geen liefhebbers voorstellen die dit aan zich voorbij willen laten gaan. Ten tweede, voor de ouderdieren zelf. U stelt ze hiermee in de gelegenheid een stukje natuurlijk gedrag te ontplooien, waarmee ze hun levenscyclus kunnen voltooien. Ten derde omdat broedzorg deels is aangeleerd, waardoor jongen van kunstmatig grootgebrachte nesten later ook minder goede ouders worden en lest but not least, omdat de ouders bij het verlies van jongen elkaar te lijf gaan waarbij dit niet zelden eindigt met de dood van het vrouwtje.