Brug tussen Noord en Zuid.

In den beginne

Niemand weet het zeker, want fossiele bewijzen ontbreken, maar breed wordt aangenomen dat de eerste Cichliden in de rivieren van Afrika zijn ontstaan. Cichliden zijn pioniers en weten een nieuw gebied in korte tijd te koloniseren en te diversifiëren. We hebben het dan over miljoenen jaren geleden, in een tijd waarin Zuid-Amerika nog aan Afrika vast lag en India samen met Madagaskar al enigszins afgedreven. De Amazone was toen nog één groot meer, en vormde de ideale omstandigheden voor de natuurlijke expansiedrang van onze geliefde familie. En zo geschiedde. Cichliden in alle soorten en maten vonden hun habitat en bezetten iedere niche in Zuid Amerika.

De herkomst van Zuid-Amerikaanse Cichliden is hiermee verklaard, maar de geschiedenis van Midden-Amerikaanse Cichliden moet dan nog beginnen. Deze wordt pas een paar hoofdstukken later in de tijd geschreven en werd veroorzaakt door een botsing van tektonische platen tussen Noord en Zuid Amerika. In de front-zone werd een smalle strook oceaanbodem naar boven gestuwd, welke de Amerika's voortaan met elkaar zouden verbinden. Deze landbrug noemen we Midden Amerika. Het ontstaan van Midden Amerika werd tot in ver afgelegen plekken op aarde gevoeld. Dit kwam doordat de aloude oceaanstroming, die tussen de Amerika's stroomde, opeens werd versperd. Hierdoor veranderde het klimaat in grote delen van de wereld.

Uitleg tectoniek

De aardkorst bestaat uit platen die onafhankelijk van elkaar bewegen. In Midden-Amerika komen 4 van dergelijke platen bij elkaar nml. Noord-Amerika, Zuid-Amerika en daartussen de Caribische plaat en de Cocos plaat (genoemd naar de cocos eilanden die op deze plaat liggen. Als de platen uit elkaar bewegen ontstaan en kloven. Zo zijn bijv. het bij ons bekende Tanganjika en Malawimeer ontstaan. Maar wanneer platen naar elkaar toe bewegen wordt de aarde juist omhooggestuwd en ontstaan er bergen en vulkanen. Dit laatste is in Midden Amerika gebeurd, daar is de Cocosplaat onder de Caribische plaat geschoven en heeft zo de landmassa omhooggestuwd die we nu Midden Amerika noemen. Midden Amerika is een botsing in (extreme) slomotion, die tot op de dag van vandaag voortduurt.

Toen Noord en Zuid Amerika eenmaal met elkaar verbonden waren kon de grote trek beginnen. De fauna van Noord Amerika trok naar 't Zuiden en die van Zuid Amerika naar 't Noorden. Als eerste de vogels en insecten, toen de zoogdieren en reptielen, maar ten slotte ook de vissen. Die laatste werden in hun expansiedrift afgeremd door hun afhankelijkheid van water en om van het ene stroomgebied in het volgende te komen bleek nog 'n hele kunst.

Twee groepen van vissen bleken hierin erg succesvol. Nml. de levendbarenden en de Cichliden. Deze twee families behoren (niet toevallig) beide tot de zogenaamde secundaire zoetwatervissen. Dit zijn vissen die oorspronkelijk uit zout water afkomstig zijn. Doordat deze vissen in staat waren afstanden door brak en zelfs zout water te overbruggen hadden zij een concurrentievoordeel ten opzichte van de primaire zoetwatervissen. Het is dus niet toevallig dat juist deze twee families nu de wateren van Midden Amerika domineren.

De dynamiek

Het houden, bestuderen en kweken van Midden Amerikaanse Cichliden behoort tot de meest interessantste takken van aquarium-sport die je je maar voor kunt stellen. Als u zich gaat verdiepen in de achtergronden van dit herkomstgebied zal u snel merken dat het woord “sport” hier alles behalve misplaatst is.

Midden Amerika verveelt nooit, of het nu gaat om de alsmaar veranderende nomenclatuur, de ontdekking van nieuwe soorten in kratermeren, de discussies over de bijna mythologische vis Margaritifer, of de zoektochten naar de Turquoise Herichthys, Midden Amerika blijft boeien en er gaat bijna geen jaar voorbij zonder dat nieuwe inzichten, oude verwerpen. In Midden Amerika wordt dan ook veel wetenschappelijk onderzoek verricht. Het land heeft voor wetenschappers veel te bieden. Het bezit een grote variatie aan leefgebieden, van tropisch regenwoud tot eeuwige sneeuw en alles daar tussenin. Veel water-biotopen liggen nogal geïsoleerd, maar toch bereikbaar en bieden zodoende uitgelezen kansen voor evolutiebiologen.

Maar dit land beweegt niet alleen in biologisch inzicht, het is ook letterlijk fysiek in beweging. De naalden van Seismografen slaan hier regelmatig uit, soms resulterend in een aardbeving of vulkaanuitbarsting. Er is dan nog maar weinig nodig om je het einde van het Krijt voor te stellen. Niet voor niets, stond een eiland voor de kust van Costa Rica model voor de film Jurrasic Park. En alsof het allemaal nog niet genoeg is, wordt het gebied ook nog eens jaarlijks geteisterd door orkanen. Rivieren treden dan buiten hun oevers en het land wordt opnieuw ingericht. Midden-Amerika is in beweging.

Het Karakter

Het dynamische karakter van M-Amerika heeft natuurlijk ook zijn weerslag op zijn ingezetene. Nergens ter wereld vertonen Cichliden zoveel temperament als in M-Amerika. Dit veroorzaakt regelmatig problemen in aquaria. Vaak staat of valt het succes van aquarium-huisvesting met het in goede banen leiden van deze agressie. Jonge dieren vormen nog geen probleem. Zij groeien (net als in de natuur) moeiteloos op in scholen met jaarlingen van eigen of andere soorten. De problemen ontstaan meestal na een klein jaar, als de dieren seksueel volwassen worden en de mannetjes een territorium gaan afdwingen. In de natuur vormt dit voor de andere vissen zelden een existentieel gevaar, maar tussen de vier ruiten van een aquarium leid dit gedrag niet zelden tot slachtoffers. De dominante man jaagt de laaggeplaatste (vaak een vrouwtje) net zolang op, totdat zij bezwijkt aan de directe of indirecte gevolgen van dit geweld. Met simpelweg 'n beetje vooruit denken en plannen kan men echter veel leed voorkomen.

 Agressie management

In het Aquarium

Midden Amerikaanse Cichliden zijn, mits men enkele basisvoorwaarden in acht neemt, geen moeilijke kostgangers. Ze hebben graag een beetje ruimte. Bakken vanaf één meter komen in aanmerking voor de kleinste soorten. De minimum bak-maten worden per soort vermeld in de Cichliden database. Midden Amerikanen zijn weinig gevoelig voor waterwaardes en accepteren zowat iedere voeding. Vooral de dieren afkomstig uit benedenlopen zijn bepaald robuust te noemen. Dieren uit hoger gelegen gebieden zijn eveneens weinig gevoelig voor de chemische samenstelling, maar stellen wel eisen aan de zuiverheid van het water. Hiermee wordt de hoeveelheid opgeloste stikstof bedoeld. Deze komt in het water door voedselresten, ontlasting en afgestorven organisch materiaal. Naast een goed functionerend filtersysteem is water verversen hier de remedie, ± ¼ per week (afhankelijk van de bezetting).

Voorkom stress. Dit is doodsoorzaak nummer één bij M. Amerikaanse Cichliden. Deze wordt meestal veroorzaakt door territoriumgedrag. Het agressie-management hierboven zal u hierbij van dienst zijn. Het heeft geen enkele zin het dominante dier uit de groep te halen. Zijn plek wordt in korte tijd ingenomen door de volgende op de ladder van hiërarchie. Inrichten doen de dieren graag zelf. Als u voor de basismaterialen (stenen, hout, zand) zorgt, weten zij er wel een mooie compositie van te maken ;). Ja, dit is humor, maar houdt er rekening mee dat de dieren in dit opzicht wel wat in hun mars hebben en zorg dat stenen en evt. planten goed verankerd staan. Wat dit laatste betreft moet gezegd worden dat er in de biotopen van Midden Amerika over het algemeen weinig submerse begroeiing aanwezig is en dat sommige soorten (bijv. Vieja, Herichthys), planten eten. Kijk voor inrichting onder kopje inrichting.

Tot slot

Nu houd ik op met generaliseren want Midden Amerika telt 100 soorten, elk met hun eigen morfologie, gedrag en karakter. Ze verschillen sterk in verzorgingseisen en behoeften, daarom verwijs ik u graag naar de database een beschrijving en specifieke verzorgingseisen per soort biedt. Maar houdt ook hierbij weer in uw achterhoofd dat ook vissen, die wij tot één soort rekenen, allemaal individueel verschillen, niet minder dan u en ik. Midden Amerikaanse Cichliden zijn relatief intelligent, ze reageren op wat er buiten het aquarium gebeurt en u zult merken dat er naar verloop van tijd een band ontstaat. En als u niet uitkijkt.., een band voor het leven. Mocht u nog vragen hebben, dan kunt u gebruik maken van het contactformulier (zie onder kopje NVC – contacten).

Tekst Rene Beerlink, foto's Hans van Heusden, Michael Keijman, Lee Nuttall en NASA images, illustraties Wiki USGS, I. Woudloper