Rusty Wessel: Río Pánuco (Cichliden uit Midden-Amerika)

Tekst: Melchior de Bruin - Foto’s: Rusty Wessel

Deze lezing is gehouden door Rusty Wessel op de door de Nederlandse Vereniging van Cichlidenliefhebbbers georganiseerde 4e Nationale Cichlidendag (11-10-2009) te Utrecht.

Samenvatting
Rusty Wessel belicht een groot interessant gebied in Mexico: het stroomgebied van de Río Pánuco. Behalve natuurlijk veel beeld (foto en film) van cichliden uit dit gebied, zien we ook veel bekende gezichten tussen de expeditieleden. Naast vele grappige anekdotes over de expedities passeren vele cichliden de revue. Wessel legt daarbij de nadruk op het gedrag en op de problemen waarmee sommige soorten (door toedoen van de mens) hebben te kampen.

Introductie
Rusty Wessel bezit twee huizen op kleine afstand van elkaar. Een daarvan is helemaal ingericht voor zijn grote liefde: vissen uit México. De vele vissen, waaronder uiteraard veel cichliden zijn gehuisvest in de 94 aquaria die in totaal meer dan 19.000 liter water bevatten. Dit geeft mooi aan welk kaliber cichlidenliefhebber Rusty Wessel is. Wessel is een actief lid van de Amerikaanse Cichlidenvereniging (American Cichlid Association) en heeft tijdens zijn diverse trips naar Midden-Amerika veel waardevolle informatie verzameld over cichliden en diverse andere aspecten van het ecosysteem waarin ze leven.

De Río Pánuco
Het stroomgebied van de Río Pánuco kent veel verschillende habitats met water (en cichliden). Wessel noemt de lagunes bij de kust (inclusief krokodillen), kristalheldere riviertjes (die soms door diepe kloven lopen), watervallen, grote rivieren en lagunes in de woestijn. Ongeveer de helft van de vissen in het stroomgebied van de Río Pánuco is endemisch, wat wil zeggen dat het de enige plek ter wereld is waar deze dieren voorkomen.
Wessel benadrukt, bijgestaan door prachtige foto’s, de schoonheid en veiligheid van het gebied (ten opzichte van Mexico Stad).

Herichthys bartoni

Gedrag
Wessel richt zich met name op het gedrag van cichliden. Sommige soorten zijn sterk gespecialiseerd voor wat betreft het vergaren van voedsel. Zo kent Herichthys minckleyi een piscivoor (andere vissen), detritivoor (detritus in de bodem) en molluscivoor (slakken). Met name het jagen op slakken is spectaculair om te zien (zie foto).
Kenmerkend aan Herichtys-soorten is de wisselende tekening. Zo kennen de meeste soorten aparte tekeningen tijdens het jagen (donkere kleur) en broeden.

Herichthys minckleyi
Linksboven: piscivoor, rechtsboven: detritivoor, linksonder: molluscivoor, rechtsonder: broedtekening.

Conservatie
Het stroomgebied van de Río Pánuco kent geen conservatieprogramma’s. Dit leidt in sommige gebieden tot (grote) problemen voor wat betreft de cichliden. Zo zijn sommige lagunes bij de lokale bevolking populaire zwemplaatsen. Door het zwemmen raken de planten bedekt met een dun laagje slib, waardoor ze doodgaan (immers: planten zijn afhankelijk van licht op de bladeren).
Een ander probleem is de industrie rondom het verwerken van suikerriet. De gewonnen suiker wordt namelijk gebleekt met chloor. Het chloor word vervolgens gedumpt en komt (meestal tijdens het regenseizoen) in de rivieren terecht. Het gevolg is massale sterfte van cichliden (en andere dieren). Een echte cichlidenliefhebber kan zodoende bijdragen aan het behoud van bepaalde cichliden-populaties door bruine suiker te kopen in plaats van witte (het smaakt immers hetzelfde!). Gelukkig weet Wessel wel te vertellen dat de regeringen alternatieve bleekprocessen stimuleren om de vervuiling van rivieren terug te dringen.

Links: suikerrietplantage, rechts: suikerriet fabriek

Op een andere plek heeft de aanleg van een kanaal gezorgd voor het kruisen van twee cichlidensoorten: de gele Herichthys labridens met Herichthys carpintis. Het dramatische gevolg hiervan is dat de echte gele Herichthys labridens bijna niet meer voorkomt (met uitzondering van enkele geïsoleerde lagunes). Wessel wijst vervolgens op een andere habitat, waar de blauwe Herichthys labridens al duizenden jaren samenleeft met H. carpintis zonder te kruisen. Deze en vele andere raadsels maken Midden-Amerikaanse cichliden zo verschrikkelijk interessant, aldus Rusty Wessel.

Links: een hybride H. labridens, rechts: echte H. labridens

Het Media Luna kanaal