Vieja coatlicue blijkt synoniem van Vieja zonata

Beschrijving:

In 2018 beschreef Moral-Flores en Hernández-Arellano Vieja coatlice.

Coatlicue was in de Azteekse mythologie de godin van de aarde. Omdat ze op mysterieuze wijze zwanger werd, nml door 'n bal kolibrie-veren, wilde niemand haar geloven. Haar zoons wilden haar vermoorden, want zwanger worden van kolibrie-veren was uiteraard niet goed te praten. Net op tijd wist de ongeboren zoon, Huitzilopochtli, zich uit diens moeders baarmoeder te bevrijden en doodde zijn broers. Coatlicue was door al deze gebeurtenissen nogal van streek en kreeg een rok van slangen.

Ongeloofwaardig..?

Scepsis onder liefhebbers:

Nadat Jean Claude Nourissat deze dieren in 1983 had ontdekt en provisorisch beschreven, brachten Stawikowski en Werner de soort in datzelfde jaar nog naar Europa. Deze vis, bij ons al jaren bekend onder de provisorische naam Vieja sp. Coatzacoalcos, kreeg in 2018 toch vrij onverwachts een officiële naam. De auteur was Luis Fernando Del Moral-Flores, die nadat hij de Mixteco's (Thorichthys panchovillai) had beschreven, meteen maar even door-pakte. Rico Morgenstern, een specialist op het gebied van Midden Amerikaanse Cichliden, had twee jaar daarvoor, in een spraakmakend artikel over de Zuiderlijke Vieja's, nog terughoudendheid geadviseerd. Wat was hier aan de hand?

Ten eerste betrof het hier een polymorfe soort, misschien zelfs een soortencomplex, met een bepaalde mate van specialisatie, maar daar zou dan meer en gericht onderzoek op moeten volgen. In ieder geval was duidelijk dat we hier met een zeer variabel taxon te maken hadden. Binnen onze hobby rouleren dan ook talrijke varianten met meer of minder klinkende namen als Roodstaart-Vieja, Roodpunt-Vieja, Zwart-gouden-Vieja, Fijnpunt-Vieja . Een diagnose op louter morfologische kenmerken, leek daarom zo goed als onmogelijk. Toch was dit precies wat Del Moral-Flores deed. De diagnose sleutel ten opzichte van V. zonata bestond bijv. uit verschil in lichaamshoogte, de positie van de rugvin en de lengte van de buikvinnen.

Ten tweede was er al een naam. Veel vormen uit de bovenloop van de Coatzacoalcos vooral die uit Rio Almoloya (Keijman 1998) lijken nml. sprekend op V. zonata, een Vieja die reeds in 1905 door Meek beschreven was. Weliswaar van de Pacific-zijde, maar ook deze vond zijn oorsprong in de Coatzacoalcos. De scheiding tussen de bovenlopen van de Atlantische en Pacifische rivieren is zwak en zo nu en dan passeerbaar. Dit blijkt uit vangstdata en kan het gevolg zijn van geologische processen (aardverschuivingen), natuurrampen (overstromingen) of zelfs door menselijk handelen (uitzettingen).

Genetisch onderzoek

Genetisch onderzoek zou hier dus uitkomst kunnen bieden, maar uitgerekend deze onderzoeksmethode heeft Moral-Flores achterwege gelaten. Bij een eerder DNA onderzoek van McMahan uit 2010 vielen populaties van beide zijden van de Istmus al genetisch in elkaar. Natuurlijk zou er meer en specifieke studie moeten volgen, maar op grond van wat toen al bekend was, leek V. zonata als naam voor de Vieja uit de bovenloop van de Coatzacoalcos volkomen valide. Opvallend in deze, is de keuze van het holotype van V. coatlicue. (sec) Er is nml.voor een type gekozen, helemaal aan de rand van het verspreidingsgebied, zelfs niet eens uit de Coatzacoalcos zelf. Het lijkt er sterk op dat de onderzoekers met hun nieuwe soort zo ver mogelijk uit discutabel gebied wilde blijven.

Diagnose

Afgezien van het ontbreken van een genetisch ondersteuning was de diagnose op morfologische kenmerken ook niet bepaald solide te noemen. Als belangrijkste kenmerken waarmee deze soort zich zou onderscheiden van V. zonata, noemen de auteurs een langgerekt lichaam en de positie van de rugvinbasis. Aangaande de lichaamshoogte is ook al bij verwante soorten vastgesteld dat de intraspesifieke variatie groot is, waardoor reeds Taylor en Miller (1980) dit kenmerk als onbetrouwbaar achtte voor soort-afgrenzing. En ook de positie van de rugvinbasis ten opzichte van de kieuwdekselrand, geldt hier niet als een betrouwbaar kenmerk. Het kan zelfs zó zijn dat de ene kant van 'n vis andere data laat zien dan de andere kant.

Nieuw onderzoek van McMaham 2019

Het doel van het onderzoek was om het onderscheidend vermogen van V. coatlice te testen. Dit deden de onderzoekers door de genetische data te combineren met een her-analyse van de morfologische kenmerken. Hieruit bleek dat er weinig genetische variatie was, welke bovendien niet geografisch gebonden was. Daarbij bleken de diagnostische, morfologische kenmerken bij beide soorten aanwezig. De synthese van genetische en morfologische gegevens ondersteunen zodoende de hypothese van V. coatlicue als synoniem van Vieja zonata.

Het enige dat op dit onderzoek valt aan te merken is dat McMahan op zijn beurt de Vieja's uit de Rio Uxpanapa niet bij zijn onderzoek heeft betrokken. Dit is de typelocatie van V. coatlicue. Dit kan in de toekomst, bij een mogelijk genetisch verschil, toch weer tot discussie leiden en mogelijk zelfs tot rehabilitatie van V. coatlice.

Hier is het onderzoek te vinden:

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1679-62252019000...

Tekst Rene Beerlink, foto Jan Fioole