Exochochromis anagenys (OLIVER, 1989)
Exochochromis; Exocho = voortreffelijk, chromis = vis. Anagenys; ana = [naar] achter, genys = kaak.
Oliver, Michael K.. 1989. "Exochochromis gen. nov.". Malawian Cichlid Fishes - The classification of some Haplochromine genera. 186-187
Het Exochochromis geslacht wordt gekenmerkt door een drie stippen bevattend melaninepatroon op iedere flank. Een dergelijk patroon is niet uniek, vertegenwoordigers van de geslachten Copadichromis, Otopharynx en Stigmatochromis delen een soortgelijk melanine gebruik. Exochochromis is een monotypisch geslacht, wat inhoud dat Exochochromis anagenys de enige vertegenwoordiger is. De soort onderscheidt zich door een opvallend vormgegeven bek. Deze staat opvallend sterk naar beneden gekromd en stelt de soort in staat om prooidieren uitstekend van bovenaf tussen haar kaken te klemmen. De relatieve grote van de bek is eveneens uitzonderlijk. Dit stelt Exochochromis anagenys als één van de weinige piscivoren in staat om actief jacht te maken op volwassen mbuna. In het Malawimeer wordt de soort 30 centimeter groot. In het aquaria lijken ze doorgaans kleiner te blijven (mogelijk door een niet voedzaam genoeg dieet).
De populatiespreiding van Exochochromis anagenys is wijd. Zij komt in vele delen van het Malawimeer voor. Van lokale varianten is geen sprake, wel is er een duidelijk onderscheidt tussen de noordelijke en zuidelijke populatie. Dit onderscheidt beperkt zich tot de grondkleur van zowel mannelijke als vrouwelijke dieren. Exemplaren afkomstig uit de noordelijke populatie hebben een gele grondkleur en zijn hierdoor opvallend mooi van kleur. Deze kleuring wordt alleen onderdrukt als mannelijke exemplaren hun overwegend blauwe broedkleed tonen. De zuidelijke populatie heeft een zilverkleurige grondkleur en is hierdoor wat minder aantrekkelijk. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de aquariahobby doorgaans alleen de geelkleurige noordelijke populatie wordt aangeboden. Het blauwe broedkleed van de mannenlijke exemplaren is onder beide populaties gelijk.
Exochochromis anagenys is een vrij actieve soort. Zij houdt er in aquaria dikwijls een sportieve levenstijl op na. Hoewel de soort meestal geen kwade intenties heeft maakt haar actieve zwemgedrag, in combinatie met haar afmetingen en wat robuuste zwemhouding, een combinatie met meer rustige, gevoelige of zelfs tere vrijzwemmers niet ideaal. Exochochromis anagenys heeft relatief gezien een vrij grote bek en omdat de soort behoorlijke afmetingen bereikt kan dit voor kleinere vissen een aantoonbaar gevaar vormen. Het combineren van de soort met een stuk kleinere medebewoners is uit veiligheidoverwegingen dan ook niet aan te raden. Tegen cichliden die te groot zijn om als prooi te worden beschouwd gedraagt de Exochochromis anagenys zich dikwijls redelijk tot goed. De soort staat niet bekend om het vertonen van buitensporige agressieve activiteiten en weet dergelijk gezelschap meestal ook niet op prijs te stellen. Sterk dominante, territoriale of agressie soorten uit met name de mbuna en rovers groepen zijn daarom geen optimaal gezelschap voor Exochochromis anagenys. Dit advies wordt nog eens versterkt door het feit dat mannelijke exemplaren in aquaria niet altijd even makkelijk op kleur lijken te komen. Dergelijke resultaten worden dikwijls alleen bereikt in een goed uitgebalanseerd visbestand.
Exochochromis anagenys is een piscivoor en maakt van nature jacht op volwassen mbuna. Deze zoekt zij veelal in een rotsachtige omgeving waarboven de soort overdag actief patrouilleert. Heeft Exochochromis anagenys eenmaal een prooidier op het oog dan slaat de soort toe vanuit een schuine hoek waarin wordt geprobeerd de kop van de prooi als eerste naar binnen te werken zodat ontsnappen voor het slachtoffer lastig is. Op het menu dient dan ook krachtig eiwitrijk voedsel te staan. Spiering, sprot, koolvis filet, garnalen en mosselen zijn geschikt. Droogvoer wordt ook geaccepteerd waardoor een divers aanbod aan sticks, korrels en granulaat ook mag worden gegeven. Medebewoners kleiner dan een tien a twaalf centimeter worden als een welkome aanvulling op het dieet beschouwd.
De voortplanting wijkt niet af van de meeste Malawi-cichlden. Man en vrouw komen tijdelijk bij elkaar om voor nageslacht te zorgen. Van monogamie is geen sprake. De man pronkt en kan een territorium bewaken. Als een vrouw besluit om tot de paring over te gaan is zij verder verantwoordelijk voor het nageslacht. Exochochromis anagenys is een muilbroedende soort, wat inhoud dat de vrouwen de eieren, larven en jonge visjes ongeveer drie weken in de bek veilig houden. Tijdens deze periode eet zij niet. Nadat de jongen voor de eerste keer worden losgelaten doet de vrouw nog enkele dagen aan broedzorg zodat de jongen bij gevaar nog in de muil van de moeder kunnen schuilen. Na deze periode staan de jongen er alleen voor.
Houdbaar vanaf minimaal 800 liter en 220 cm kantlengte. In tegenstelling tot veel andere Malawi rovers komt Exochochromis anagenys voornamelijk boven een rotshabitat voor in plaats van boven een overgangsgebied of zuivere zandbodem. Die voorkeur deelt de soort overigens met Aristochromis christyi en Tyrannochromis nigriventer. In het aquarium mag dan ook best een flink aantal stenen voorkomen mits deze de soort niet in zijn ruimte belemmeren, een grote zandbodem is niet noodzakelijk.
