Export Malawi cichliden

Hoe komt een Malawi cichlide in een aquarium terecht?
tekst en foto's: Peter Hofman

Afgelopen april/mei zijn we weer twee weken te gast geweest bij Stuart M Grant Ltd. In Malawi. SMG Ltd. Is een grote exporteur van Malawi cichliden. Het bedrijf bevindt zich bij het Salima District South Senga Bay bij Kambiri point aan de kust van het Malawimeer. Gedurende ons verblijf heb ik me iets meer verdiept in hoe de vissen vanuit het meer in onze aquaria terecht komen. Wat ik daar zag volgt in dit verslag.

Er zijn ruwweg drie fasen in het proces aan de Malawi kant: de vangst, de opslag en het transport. Ik heb mij ook nog verdiept in de import in Nederland, daar zal ik ook iets over vertellen.

De vangst
De vissen worden gevangen door duikers. Deze gaan met netten onder water, gebruik makend van een lokaal gefabriceerde luchtvoorziening, een hookah-rig. Voor de vangst van de vissen beschikt het bedrijf over een aantal boten met bemanning en een team van duikers die de vissen vangen uit hun natuurlijke habitat. Als een bepaalde soort gevangen moet worden, wordt een boot klaargemaakt met alle spullen die nodig zijn voor de duikers om de vissen te kunnen vangen. Er komt een compressor aan boord die de zogenaamde hookah-rigs kan voeden. De duikers gebruiken geen scuba uitrusting, omdat die te log is om snel de vissen te kunnen vangen. Ze gebruiken hookah-rigs. Dit is een systeem wat ook in de beroepsduikerij gebruikt wordt en daar “surface supplied air diving” genoemd wordt. Het systeem bestaat uit een compressor die een expansie tank op druk brengt en houdt. Aan deze tank zitten lage lange druk slangen die onder een gemiddelde druk van rond de 10 atmosfeer staan. Aan deze slangen zitten tweede trappen van duikuitrustingen. Kortweg zijn dat de slangen die bij scuba van de eerste trap afkomen en naar het mondstuk lopen. De duikers krijgen dus hun lucht via lange slangen vanaf de oppervlakte aangeleverd. Het enige echte verschil met beroepsduikerij is dat een beroepsduiker een zogenaamde bail-out cylinder bij zich heeft voor noodgevallen. Mocht de toevoer van lucht vanaf de oppervlakte stoppen, kan de duiker zich met de bail-out cylinder nog redden. Bij het vangen van de vissen is er niet echt de noodzaak voor zo'n veiligheidssysteem omdat de duikers direct naar de oppervlakte kunnen gaan als er iets misgaat. De duikers gaan met zijn tweeën naar benden en leggen een net rond de plek waar de te vangen vis zich ophoudt. Bij mbunas is dit redelijk eenvoudig, die zitten namelijk meestal tussen en langs de rotsen. De soorten die meer in het open water zitten moeten in de netten gedreven worden die op strategische plaatsen zijn geplaatst. Als de vis in de netten is gedreven, wordt een selectie gemaakt die meegenomen wordt.

De geselecteerde vissen worden uit de netten geplukt en bewaard in vaten met een net over de opening gespannen. Als de gewenste hoeveelheid geselecteerd is, wordt de rest weer vrijgelaten. De vaten worden naar de oppervlakte gebracht en afhankelijk van de plek op het meer meegenomen in de boten of naar tijdelijke opslagplaatsen gebracht. Sommige soorten die op diepte leven, kunnen niet in een keer naar de oppervlakte komen, maar moeten, net als duikers in sommige gevallen, in etappes decomprimeren. Als de boten ver van Kambiri point zijn, wordt er vaak meerdere dagen achter elkaar gevangen en duurt de reis terug eigenlijk te lang voor de vissen. Ook is het niet erg efficiënt om voor een vangst het halve meer over te varen. In dat geval worden ze vanuit de tijdelijke opslagplaatsen met de commerciële veerboot, de Ilala, vervoerd. Als de vissen uiteindelijk op Kambiri point zijn aangekomen, worden ze eerst in glazen aquaria in het vishuis gedaan. Een dag later worden de verschillende vangsten beoordeeld. De vissen die het niet overleefd hebben worden verwijderd. De vangsten worden in eerste instantie opgesplitst in mannen en vrouwen, zodat goed vastgesteld kan worden wat er precies gevangen is. Als na een paar dagen de vangsten gestabiliseerd zijn, kunnen de vissen naar de voorraadtanks verplaatst worden, of direct klaargezet worden voor verzending. Gangbare soorten worden op voorraad gehouden. Verder wordt er op bestelling gevangen als dat mogelijk is. Sommige soorten komen alleen voor in het nationale park “Lake Malawi” en kunnen helaas niet legaal gevangen worden. Een ander probleem waar de vissers tegenaan lopen is de afwezigheid van de gezochte soort. Het kan best zo zijn dat er op het moment van de vangst geen of te weinig vissen van de gezochte soort op de vangplaats aanwezig zijn. De vissen laten zich helaas niet op bestelling vangen, al denken wij vaak van wel. Het gebeurt dan ook wel eens dat een vang expeditie geen vis oplevert en dan is de boot met bemanning voor niets uitgevaren. Dat kunnen dan de perioden zijn dat hier in het westen een bepaalde soort opeens schaars is geworden. Op een later tijdstip zal dan een nieuwe vangst expeditie gedaan moeten worden met de hoop op meer geluk.

De opslag
Over de opslag valt verder niet al te veel te vertellen. Er is een korte termijn opslag in de vorm van het vishuis (foto hierboven). Hier komt de nieuwe vangst binnen en worden de vissen gebracht alvorens ze worden ingepakt om verscheept te worden. De voorraad bevindt zich on grotere, betonnen bakken verder op het terrein. Om hongerige vogels weg te houden, bevinden de voorraad bakken zich in een soort tenten van gaas. De bakken zijn gemarkeerd met de soort die er inzit. Als er van een soort een bestelling komt, worden de bestelde hoeveelheden uit de voorraad bakken gehaald en tijdelijk weer in het vishuis ondergebracht.

Het transport
Als er een order binnenkomt wordt het tijd de vissen voor te breiden op transport. De bestelde vissen worden in het vishuis in glazen aquaria geplaats en nog gecontroleerd. Zo nu en dan worden de orders ook nog gecontroleerd door een medewerker van het Ministerie van Visserij. Deze komt controleren of de te verschepen vis gezond is en legaal voor export. Pas uren voor het daadwerkelijke vertrek worden de vissen ingepakt. Ze gaan eerst in plastic zakken waar de soortnaam op is geschreven. Afhankelijk van de soort en het geslacht, zitten er 1 tot 7 vissen in een zak. De zakken worden half gevuld met water en afgevuld met zuurstof. De vissen worden nu weer gecontroleerd op gezondheid. De zakken worden in een tweede zak gedaan ter versteviging en bescherming tegen beschadigen. De zakken worden vervolgens in piepschuim dozen gestopt voor isolatie en bescherming. Bij het inpakken in de piepschuim dozen, worden de vissen nog een laatste keer gecontroleerd. De piepschuim dozen worden vervolgens met een deksel afgesloten en dichtgetaped. Op de dozen is een label aangebracht met afzender en geadresseerde en aanwijzingen voor het transporteren. Onder andere dat er levende vis inzit, wat de bovenkant van de doos is en wat de gewenste temperatuur is. Ook wordt de datum en tijd van inpakken nog genoteerd, zodat later altijd bekend is hoe lang de vissen in de dozen zitten. Als alles van een bestelling is ingepakt, worden de dozen op een vrachtwagen geladen en direct naar de luchthaven van Lilongwe gebracht. Dit is al een ritje van net geen twee uur. Op het vrachtkantoor hebben de agenten van SMG Ltd. De vracht al aangekondigd en de vrachtwagen kan direct achteruit de vrachtterminal in rijden. Daar worden de dozen overgepakt op pallets die het betreffende vliegtuig inkunnen. De pallets worden vervolgens direct in het vliegtuig gebracht zodat het oponthoud zo kort mogelijk is. Alles wordt gedaan om te zorgen dat de vissen niet langer dan noodzakelijk ingepakt zitten. Op de bestemming moet de douane op de hoogte gebracht worden van de komst van de vissen. Dit geschiedt met behulp van de zogenaamde 'summiere aangifte’. Aan de hand van de goederenaangiften, douanedocumenten en de boekhouding stelt de Douane vast welk bedrag aan douanerechten en omzetbelasting betaald moeten worden. Bij aankomst worden de vissen gecontroleerd door een dierenarts en als die ze in orde bevindt, krijgen ze een verklaring mee en kunnen ze door de douane worden ingeklaard. Vervolgens kunnen de vissen worden meegenomen.