Wordt de sardienvisserij in het Tanganjikameer bedreigd door het warmere klimaat?

door: Ola Svensson, Göteborgs Universiteit

In mei 2010 werd er in de media gesproken over het feit dat het Tanganjikameer warmer was dan gedurende de afgelopen 1.500 jaar. Dit zou de circulatie van voedingsstoffen kunnen hebben verminderd, wat zou hebben kunnen bijgedragen aan de verminderde sardienvisserij in tegenstelling tot tot nu toe veronderstelde overbevissing. In juni mochten we lezen dat exact hetzelfde gebeurt in de wereldzeeën: verminderde circulatie veroorzaakt een verminderde hoeveelheid fytoplankton. Ik heb de achterliggende artikelen gelezen.

De sardienvisserij in het Tanganjikameer is een grote bron van proteïne voor de bevolking rond het meer. Ongeveer 200.000 ton wordt elk jaar uit het meer gevist, wat in 25-40 procent van de proteïnebehoefte van de bevolking in de omliggende landen voorziet.

Het Tanganjikameer is qua volume het op één na grootste meer ter wereld. Als resultaat van de grootte van het meer, wordt er 95 procent van de voeding geproduceerd en gerecycled in het meer. Het water van het Tanganjikameer kan worden verdeeld in min of meer permanente lagen. Dood materiaal wordt afgebroken en geeft voeding af, terwijl het naar de bodem zinkt. Organismen in de bovenste waterlaag kunnen er vervolgens niet meer bij komen.

Heerlijk weer aan de Congolese kust, terwijl de legendarische boot Liemba onderweg is van Mplungu naar Kigoma. Foto: Carl Westholm

Het systeem is afhankelijk van de seizoensgebonden vermenging van de bovenste waterlaag, die wordt veroorzaakt door de zuidoostelijke moesson. Dan wordt er in het zuidelijke deel van het Tanganjikameer zich op grote diepte bevindend water naar het oppervlak gevoerd, maar de gelaagdheid blijft bestaan. Tot op zekere hoogte worden er ook voedingsstoffen uit de diepere wateren naar het oppervlak gevoerd.

De hoeveelheid planktonorganismen is tot een derde deel verminderd, vergeleken met de eerste metingen 25 jaar geleden. Vandaag de dag is het zicht 13 meter in tegenstelling tot 6 meter. Het toegenomen zicht heeft tot drastische veranderingen in de waterchemie geleid. Zuurstof dringt niet door tot in dieper water. In 1938 werd er bijvoorbeeld nog een endemische zeeschelp Tiphobia horei op 300 meter diepte gevonden, maar vandaag de dag vindt men deze niet dieper dan 100 meter terug. Waterstofsulfide kon in 1938 niet boven 300 meter diepte worden waargenomen, maar vandaag de dag reikt het tot 120 meter diepte. Concentraties van fosfor aan het oppervlak zijn met een dertiende deel verminderd (tot onder detectieniveau) sinds het midden van de vorige eeuw. De vangsten in de sardienvisserij zijn met 30 tot 50 procent verminderd sinds de 70’er jaren. En dit (volgens sommigen) ondanks een vergelijkbare intensiteit van de visserij- en seizoensgebonden variatie. Een deel – maar lang niet alles – is te verklaren doordat de vissersuitrustingen minder primitief zijn.

Deze veranderingen in het ecosysteem van het Tanganjikameer vallen samen met de hogere temperaturen van het meer. De vraag is, of daartussen een oorzakelijk verband bestaat. In de meest recente onderzoeken zijn sedimentkernen geanalyseerd om de temperatuur en de productie van de laatste 1.500 jaar te berekenen. Als indirecte maatstaf van droogte, heeft men koolresten van bosbranden gebruikt. Als warme periodes ook droog waren geweest, zou er minder voeding in het meer terecht zijn gekomen. Wat men ontdekt heeft, is dat de laatste 90 jaren de warmste jaren van het Tanganjikameer zijn geweest gedurende de 1.500 jaar lange onderzoeksperiode. Er is dan ook een correlatie tussen de productie en de temperatuur; dat wil zeggen: hoe hoger de temperatuur, des te lager de productie.

Referenties

* Boyce DG, Lewis MR, Worm B, 2010. Global phytoplankton decline over the past century. Nature 466:591-596.
* O’Reilley, CM, Alin SR, Plisnier PD, Cohen AS, McKee BA, 2003. Climate change decreases aquatic ecosystem productivity of Lake Tanganyika, Africa. Nature 424:766-768.
* Tierney JE, Mayes MT, Meijer N, Johnson C, Swarzenski PW, Cohen AS, Russel JM, 2010. Late-twentieth-century warming in Lake Tanganyika unprecedented since AD 500, Nature Geoscience 3:422-425.
* Verburg P, Hecky RE, Kling H, 2003. Ecological consequences of a century of warming in Lake Tanganyika. Science 301:501-507.